Quy trình dạy học trải nghiệm và những lợi ích tuyệt vời

Quy trình dạy học trải nghiệm gần đây được giáo viên Việt Nam quan tâm và áp dụng trong nhiều môn học và nhiều cơ sở giáo dục. Vậy cụ thể quy trình dạy học trải nghiệm như thế nào? Nó mang lại những lợi ích gì? Hãy cùng Trường học 247 tìm hiểu ngay sau đây nhé!

Dạy học trải nghiệm là gì?

Dạy học trải nghiệm là phương pháp giáo dục hiện đại khuyến khích người học tham gia khám phá, trải nghiệm thực tế kiến thức từ đó tự phân tích, kết luận về kiến thức đã học. Đây là phương pháp dạy học giúp người học có thể  tiếp nhận kiến thức một cách sáng tạo và chủ động. 

Trong quy trình dạy học trải nghiệm người dạy không chỉ có giáo viên mà còn có thể là tình nguyện viên, hướng dẫn viên, huấn luyện viên. Qua đó có thể thấy được sự đa dạng, phổ biến và tính ứng dụng cao của phương pháp dạy học thông qua trải nghiệm.

Người học không chỉ sử dụng toàn bộ trí tuệ, tư duy mà còn vận dụng cả những giác quan, cảm xúc, thể chất cũng như các kỹ năng cần thiết khi tham gia học.

Quy trình dạy học trải nghiệm yêu cầu nhiều điều kiện và yêu cầu cả người hướng dẫn, học sinh phải tuân thủ. Những yêu cầu, điều kiện đó cũng tạo ra những lợi ích đáng giá như cung cấp kiến thức nền tảng cho người học dựa trên quá trình trực tiếp khám phá, nghiên cứu, thử nghiệm trực tiếp kiến thức. Hơn nữa việc trực tiếp thử nghiệm kiến thức giúp người học hiểu sâu, nhớ lâu, dễ dàng ứng dụng bài học vào thực tế.

Lợi ích của việc áp dụng quy trình dạy học trải nghiệm

So với kiểu dạy học truyền thống thì việc áp dụng quy trình dạy học trải nghiệm đem lại nhiều lợi ích hơn. Dưới đây là một số vai trò và lợi ích mà quy trình dạy học trải nghiệm mang lại:

Thúc đẩy sự chủ động trong học tập của học sinh

Trong một lớp học áp dụng quy trình dạy học trải nghiệm, người học sẽ được tiếp thu kiến thức thông qua nhiều hoàn cảnh, nhiều hình thức, nhiều tình huống khác nhau. Thông qua đó học sinh sẽ chủ động, tích cực tham gia các hoạt động để tìm ra những kiến thức ẩn sau các tình huống, nhiệm vụ. Đồng thời rèn luyện kỹ năng mềm, tăng khả năng thích ứng, tư duy sáng tạo, khả năng phân tích vấn đề để tìm ra hướng giải quyết nhanh chóng.

Nâng cao kỹ năng mềm

Việc trau dồi các kỹ năng mềm như: kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thuyết trình, kỹ năng lãnh đạo, kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng sinh tồn,… đều trở nên dễ dàng khi giáo viên áp dụng quy trình học tập trải nghiệm trong các môn học, tiết ngoại khóa của trường..

Tăng sự hấp dẫn của việc học tập

Học sinh sẽ được tiếp cận với kiến thức thông qua nhiều hình thức, nhiều vai trò, nhiều góc nhìn khác nhau. Việc này sẽ khơi gợi sự hứng thú, tập trung của học sinh hơn rất nhiều so với phương pháp giảng dạy truyền thống.

Thay vì phải liên tục cung cấp kiến thức thì với phương pháp dạy học trải nghiệm, giáo viên sẽ chỉ đóng vai trò định hướng, hỗ trợ học sinh. Vì thế giáo viên sẽ có nhiều thời gian đánh giá, tương tác và thay đổi giúp tiết học linh hoạt, hiệu quả hơn. 

Tăng khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh

Thay vì việc học sinh chỉ ghi chép và tiếp thu kiến thức một cách thụ động thì học sinh sẽ được học thông qua mọi giác quan từ thị giác đến xúc giác tăng khả năng tiếp thu kiến thu tốt hơn. Ngoài ra, việc sử dụng đa giác quan xuyên suốt tiết học giúp học sinh dễ dàng ghi nhớ thông tin lâu hơn. Đây cũng là những lợi ích tiêu biểu mà phương pháp học tập trải nghiệm mang lại. 

Xem thêm: Dạy học theo trạm là gì? Hướng dẫn các bước dạy học theo trạm

Nguyên tắc khi thực hiện quy trình dạy học trải nghiệm

Không giống như quy trình dạy học truyền thống, khi thực hiện dạy học trải nghiệm, lớp học là nơi học sinh có thể tranh luận, thi đua với nhau, học sinh được đưa vào các tình huống học tập trải nghiệm hợp tác và học hỏi lẫn nhau theo nhiều cách khác nhau. Hướng dẫn được thiết kế để thu hút học sinh vào những trải nghiệm trực tiếp gắn liền với các vấn đề và tình huống trong thế giới thực mà người hướng dẫn tạo điều kiện thay vì chỉ đạo sự tiến bộ của học sinh. Những người ủng hộ phương pháp học tập qua trải nghiệm khẳng định rằng học sinh sẽ có động lực học tập hơn khi họ có mối quan tâm cá nhân trong môn học hơn là được giao nhiệm vụ xem xét một chủ đề hoặc đọc một chương trong sách giáo khoa. Sau đây là danh sách các nguyên tắc khi thực hiện quy trình dạy học tập trải nghiệm mà các thầy cô nên áp dụng: 

• Lấy học sinh làm trung tâm để thực hiện các bước trong quy trình dạy học. Giảm vai trò của giáo viên. 

• Tôn trọng sự khác biệt, cá tính của học sinh.
• Học tập qua trải nghiệm xảy ra khi những trải nghiệm được lựa chọn cẩn thận được hỗ trợ bởi sự phản ánh, phân tích phê bình và tổng hợp.
• Các trải nghiệm được cấu trúc để yêu cầu học sinh chủ động, đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về kết quả.
• Trong suốt quá trình học tập trải nghiệm, học sinh tích cực tham gia đặt câu hỏi, điều tra, thử nghiệm, tò mò, giải quyết vấn đề, đảm nhận trách nhiệm, sáng tạo và xây dựng ý nghĩa.
• Học sinh tham gia về mặt trí tuệ, cảm xúc, xã hội, tâm hồn và/hoặc thể chất. Sự tham gia này tạo ra một nhận thức rằng nhiệm vụ học tập là xác thực.
• Kết quả học tập mang tính cá nhân và là cơ sở cho kinh nghiệm và học tập trong tương lai.
• Các mối quan hệ được phát triển và nuôi dưỡng: học sinh với bản thân, học sinh với người khác và học sinh với thế giới nói chung.
• Người hướng dẫn và học sinh có thể trải nghiệm thành công, thất bại, mạo hiểm, chấp nhận rủi ro và sự không chắc chắn, bởi vì kết quả của trải nghiệm không thể dự đoán được hoàn toàn.
• Các cơ hội được nuôi dưỡng để sinh viên và người hướng dẫn khám phá và xem xét các giá trị của chính họ.
• Vai trò chính của người hướng dẫn bao gồm thiết lập kinh nghiệm phù hợp, đặt vấn đề, thiết lập ranh giới, hỗ trợ sinh viên, đảm bảo an toàn về thể chất và tinh thần, và tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình học tập.
• Người hướng dẫn công nhận và khuyến khích các cơ hội học tập tự phát.

• Những người hướng dẫn cố gắng nhận thức được những thành kiến, đánh giá và định kiến ​​của họ, và những điều này ảnh hưởng đến học sinh như thế nào.
• Thiết kế của trải nghiệm học tập bao gồm khả năng học hỏi từ những hậu quả tự nhiên, sai lầm và thành công.

Quy trình dạy học trải nghiệm

Quy trình dạy học trải nghiệm gồm 4 bước sau:

Bước 1: Xác định mục tiêu, chủ đề và nhiệm vụ học tập

Trong quy trình dạy học trải nghiệm, việc xác định mục tiêu và chủ đề sẽ quyết định việc thực hiện cả quy trình sau này. 

Với quy trình dạy học trải nghiệm, nhiệm vụ của giáo viên và học sinh đều có sự khác biệt so với loại hình dạy học truyền thống: 

• Giáo viên là người hướng dẫn, hỗ trợ để học sinh có những hướng đi đúng  trong việc tiếp cận kiến thức và giải thích các thắc mắc xung quanh bài học.
• Học sinh sẽ chủ động tiếp cận, khám phá kiến thức thông qua quan sát, phân tích, tìm hiểu, đánh giá các hiện tượng, thí nghiệm khoa học hay các hoạt động khác

Bước 2: Trải nghiệm

Đây là bước cực kỳ quan trọng quyết định đến cả quy trình dạy học trải nghiệm. Các trải nghiệm trong quá trình dạy học cần phải do học sinh đóng vai trò chủ đạo thực hiện. Để thực hiện bước bước dạy này, trước mỗi tiết học, giáo viên sẽ đưa ra một số nhiệm vụ, tình huống học tập để học sinh tham gia khám phá, tìm hiểu. Giáo viên cũng có thể chia lớp thành nhiều nhóm khác nhau để các em cùng nhau thực hiện hoạt động trải nghiệm. Quá trình này sẽ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách chủ động, tự đưa ra những phân tích, đánh giá về bài học dựa trên tư duy của kình. Hơn nữa, các em cũng tập làm quen với cách làm việc theo nhóm, lên kế hoạch làm việc.

Bước 3: Hình thành kiến thức mới

Sau khi học sinh đã tự mình có những trải nghiệm liên quan đến kiến thức của bài học. Giáo viên sẽ tiến hành cho học sinh chia sẻ, thuyết trình những kiến thức đã trải nghiệm. Cuối buổi học là thời gian giáo viên hướng dẫn, tổng hợp và đưa những kiến thức đúng đắn tới học sinh.

Bước 4: Vận dụng thực tế

Sau tiết học, giáo viên có thể gợi ý, khuyến khích học sinh áp dụng những kiến thức đã học vào thực tế đời sống. Qua đó học sinh sẽ hiểu sâu và nhớ những kiến thức đã học hơn. 

Xem thêm: Phương pháp dạy học theo chủ đề là gì? Lợi ích của phương pháp dạy học theo chủ đề

Vai trò của giáo viên trong quy trình dạy học trải nghiệm

Trong quy trình dạy học tập trải nghiệm, người hướng dẫn/giáo viên có vai trò chỉ đạo, hướng dẫn học sinh. Qua những tình huống và sự hướng dẫn, hỗ trợ của giáo viên giúp học sinh quan tâm, có động lực học một cách tự nhiên. 

• Hạn chế việc lấy giáo viên làm trung tâm như phương pháp dạy học truyền thống. 
• Xác định một kinh nghiệm trong đó học sinh sẽ tìm thấy sự quan tâm và được cam kết cá nhân.
• Giải thích mục đích của tình huống học tập trải nghiệm cho học sinh.

• Là người chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ với học sinh. 
• Đặt ra mục tiêu học tập, xây dựng các hoạt động của lớp học.
• Cung cấp các nguồn lực, tài liệu học tập có liên quan và có ý nghĩa để giúp học sinh đạt được hiệu quả học tập. 
• Cho phép học sinh tự mình thử nghiệm và khám phá các giải pháp.
• Đặt vấn đề, thiết lập nguyên tắc, giới hạn, hỗ trợ người học, cung cấp nguồn lực phù hợp, đảm bảo an toàn về thể chất và tinh thần, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình học tập.
• Nhận biết và khuyến khích các cơ hội tự phát để học hỏi, tham gia vào các tình huống thử thách, thử nghiệm (không gây nguy hiểm cho sức khỏe của người khác) và khám phá các giải pháp.
• Giúp người học chú ý đến mối liên hệ giữa bối cảnh này với bối cảnh khác, giữa lý thuyết và kinh nghiệm và khuyến khích việc kiểm tra này lặp đi lặp lại.

Vai trò của học sinh trong quy trình dạy học trải nghiệm

Lợi ích của học tập trải nghiệm là thông qua những trải nghiệm, nhiệm vụ, tình huống học tập mà thúc đẩy tinh thần tự học của học sinh. Học sinh không hoàn toàn bị bỏ mặc để tự học. Tuy nhiên, người hướng dẫn đảm nhận vai trò hướng dẫn và tạo điều kiện cho quá trình học tập. Dưới đây là vai trò của học sinh trong quy trình dạy học trải nghiệm: 

• Học sinh sẽ được tham gia vào các vấn đề thực tế, xã hội và cá nhân.

• Học sinh sẽ được phép tự do trong lớp học miễn là tiến bộ trong quá trình học tập.
• Học sinh thường sẽ cần tham gia vào các tình huống khó khăn và thử thách trong khi khám phá.
• Học sinh sẽ tự đánh giá sự tiến bộ hoặc thành công của mình trong quá trình học tập, điều này trở thành phương tiện đánh giá chính.
• Học sinh sẽ học hỏi từ quá trình học tập và sẵn sàng thay đổi. Sự thay đổi này bao gồm sự phụ thuộc ít hơn vào người hướng dẫn và nhiều hơn vào các đồng nghiệp, phát triển các kỹ năng điều tra (nghiên cứu) và học hỏi từ kinh nghiệm xác thực, và khả năng tự đánh giá khách quan hiệu suất của một người.

Các yếu tố ảnh hưởng đến quy trình dạy học trải nghiệm

• Các trải nghiệm được lựa chọn cẩn thận dựa trên tiềm năng học tập và cơ hội trải nghiệm của học sinh (tức là liệu những trải nghiệm đó có tạo cơ hội cho học sinh thực hành và đào sâu các kỹ năng mới nổi, gặp phải các tình huống mới lạ và không thể đoán trước để hỗ trợ việc học mới hay học hỏi từ các hệ quả, sai lầm và thành công tự nhiên).
• Trong suốt quá trình học tập trải nghiệm, người học tích cực tham gia đặt câu hỏi, điều tra, thử nghiệm, tò mò, giải quyết vấn đề, đảm nhận trách nhiệm, sáng tạo và xây dựng ý nghĩa, đồng thời được thử thách để chủ động, đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về kết quả.
• Phản ánh về việc học trong và sau những trải nghiệm của một người là một thành phần không thể thiếu của quá trình học tập. Sự phản ánh này dẫn đến phân tích, tư duy phản biện và tổng hợp 
• Người học được tham gia về mặt trí tuệ, tình cảm, xã hội và/hoặc thể chất, điều này tạo ra nhận thức rằng nhiệm vụ học tập là xác thực.
• Các mối quan hệ được phát triển và nuôi dưỡng: người học với chính mình, người học với người khác và người học với thế giới nói chung.