Xã hội hóa giáo dục là gì? Bản chất, vai trò cũng như ý nghĩa của xã hội hóa giáo dục như thế nào? Liệu rằng nhà trường có được thu xã hội hóa giáo dục hay không? Hãy cùng Trường học 247 tìm hiểu về ngay về chủ đề này thông qua bài viết dưới đây nhé.
Xã hội hóa giáo dục
Giáo dục là một mảng quan trọng, có ảnh hưởng tới hiện tại và tương lai của một xã hội. Vì vậy, giáo dục nên huy động sức mạnh của toàn xã hội để đạt được sự hiệu quả cao nhất. Đó là nguyên nhân thuật ngữ “xã hội hóa giáo dục” ra đời.
Xã hội hóa giáo dục là huy động mọi tầng lớp cùng tham gia giáo dục.
Xã hội hóa giáo dục là làm giáo dục kết hợp sự hỗ trợ của toàn xã hội. Dưới sự quản lý của nhà nước, tất cả các tầng lớp nhân dân đều được khuyến khích tham gia vào hoạt động giáo dục. Xã hội hóa giáo dục tạo nên một xã hội học tập, tạo mối liên kết chặt chẽ giữa giáo dục và xã hội, duy trì sự cân bằng và giúp giáo dục thực tế hơn, theo sát và hỗ trợ tốt hơn cho sự phát triển của cộng đồng, xã hội.
Ở Việt Nam, kể từ Nghị quyết số 90-CP, ngày 21/8/1997 về phương hướng và chủ trương xã hội hóa các hoạt động giáo dục, y tế, văn hóa đã khẳng định rằng: “Xã hội hoá các hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá là vận động và tổ chức sự tham gia rộng rãi của nhân dân, của toàn xã hội vào sự phát triển các sự nghiệp đó nhằm từng bước nâng cao mức hưởng thụ về giáo dục, y tế, văn hoá và sự phát triển về thể chất và tinh thần của nhân dân.
Xã hội hoá là xây dựng cộng đồng trách nhiệm của các tầng lớp nhân dân đối với việc tạo lập và cải thiện môi trường kinh tế, xã hội lành mạnh và thuận lợi cho các hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá. ở mỗi địa phương, đây là cộng đồng trách nhiệm của Đảng bộ, Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, các cơ quan nhà nước, các đoàn thể quần chúng, các tổ chức kinh tế, các doanh nghiệp đóng tại địa phương và của từng người dân”.
Giáo dục là hoạt động trao truyền kiến thức từ thế hệ này qua thế hệ khác hoặc bằng các hình thức học tập, rèn luyện khác nhau. Dù có bằng cách thức nào, giáo dục vẫn nằm trong mối liên hệ giữa gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Xác định được thực tế ấy, giáo dục đã không còn chỉ là trách nhiệm của bộ giáo dục mà là trách nhiệm của tất cả các tầng lớp trong xã hội, đòi hỏi có sự quan tâm, kết hợp, hỗ trợ nhằm mục đích tạo ra một nền giáo dục hiệu quả, thực tế và tiến bộ.
Vai trò của xã hội hóa giáo dục
Xã hội hóa giáo dục vô cùng phù hợp với một đất nước coi giáo dục là quốc sách, lấy giáo dục là nền tảng như Việt Nam.
Tại Việt Nam, với chủ trương “giáo dục là quốc sách hàng đầu”, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm tới việc phát huy hiệu quả giáo dục. Trong đó, vấn đề xã hội hóa giáo dục được chú trọng quan tâm, bởi nó đóng vai trò quan trọng. Sau đây, trường học 247 sẽ liệt kê các vai trò của xã hội hóa giáo dục, để bạn đọc hiểu rõ hơn tầm ảnh hưởng của nó:
Nâng cao chất lượng giáo dục
Chất lượng giáo dục được cải thiện nhờ áp dụng thành công xã hội hóa giáo dục.
Chất lượng giáo dục được cải thiện thông qua việc phát huy nguồn lực thế mạnh. Những nguồn lực này không chỉ từ ngân sách mà còn được đẩy mạnh do huy động sự ủng hộ từ phía nhà tài trợ, cựu học sinh thành đạt để cùng góp sức góp của xây dựng và cải thiện điều kiện dạy và học của giáo viên cũng như học sinh nhà trường.
Làm tốt công tác giáo dục là đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức về xã hội hoá giáo duc. Từ đó, nhà trường nhận được sự ủng hộ, giúp đỡ nhiệt tình từ doanh nghiệp, chính quyền địa phương và các tổ chức kinh tế, chính trị khác liên quan,…Sự hỗ trợ này giúp nhà trường có kinh phí xây dựng sân vận động, nhà thi đấu, mua trang thiết bị, bồi dưỡng nhân sự,…đáp ứng tốt nhất nhu cầu vui chơi, học tập của học sinh.
Góp phần giải quyết hiệu quả khó khăn
Xã hội hóa giáo dục huy động nguồn lực, ứng phó khi có khó khăn xảy ra.
Như đã giải thích ở trên, xã hội hóa giáo dục cung cấp nguồn kinh phí xây dựng trường học, các cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy và học, vui chơi và rèn luyện. Việc kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục với việc kêu gọi ủng hộ, tạo điều kiện từ các cá nhân, tổ chức đã góp phần to lớn trong việc khắc phục những khó khăn. Ví dụ, đối với trẻ con vùng cao, con đường tới trường xa xôi và hiểm trở.
Việc xây dựng đường xá, cầu cống thuận tiện cho giao thông giao lưu, giúp con đường tới trường của các em bớt gập ghềnh. Bên cạnh đó, quỹ khuyến học của trường, của xã, của các tổ chức doanh nghiệp dành cho các bạn học sinh nghèo vượt khó cũng trở thành động lực tinh thần và vật chất, giúp các em vững bước trên con đường đến trường.
Tạo được sự công bằng, trách nhiệm, dân chủ trong hưởng thụ
Xã hội hóa giáo dục tạo nên sự cân bằng giữa cho và nhận trong giáo dục, giữa các tầng lớp trong xã hội.
Giáo dục mang lại lợi ích cho toàn xã hội, ảnh hưởng trực tiếp và lâu dài tới sự phát triển của xã hội, tới quá trình hồi nhập quốc tế. Vì vậy, giáo dục cần có sự trách nhiệm của tất cả các tầng lớp, không chỉ riêng Bộ Giáo Dục. Từ đó, giáo dục của ta kết hợp được sức mạnh của toàn dân tộc, tạo nên sự công bằng giữa cho và nhận của các tầng lớp trong xã hội.
Nâng cao hiệu quả quản lý của nhà nước
Xã hội hóa giáo dục nâng cao vai trò của nhà nước trong việc quản lý.
Xã hội hóa giáo dục là quá trình huy động sự tham gia đóng góp của các toàn xã hội dưới sự điều tiết và quản lý của Nhà Nước. Vậy, Nhà Nước có vai trò then chốt trong quá trình này, đảm bảo việc cung cấp cũng như đảm bảo sự hiệu quả của giáo dục thông qua các chính sách quản lý, khuyến khích.
Cụ thể, Nhà nước tạo ra một môi trường pháp lý, khuyến khích sự tham gia giáo dục kết hợp của các tổ chức đồng thời đảm bảo sự công bằng và chất lượng trong hoạt động cung cấp giáo dục của các chủ thể tham gia. Nhà nước khuyến khích các nhà đầu tư trong nước thực hiện mở các cơ sở giáo dục, đào tạo nghề, đào tạo giáo viên, áp dụng mô hình học chuyển tiếp Việt Nam nước ngoài,…
Ý nghĩa của xã hội hóa giáo dục
Xã hội hóa giáo dục có ý nghĩa đặc biệt to lớn với toàn xã hội. Đây là hình thức giúp nâng cao chất lượng giáo dục, hay nâng cao mức độ dân trí. Kết hợp sức mạnh của nhiều cá nhân, tổ chức tạo nên một xã hội học tập. Bằng cách mở rộng quy mô, bồi dưỡng nhân tài, hình thức dạy và học đa dạng và toàn diện, con người phát triển đầy đủ mọi mặt: không chỉ tri thức mà còn có phẩm chất đạo đức, sức khỏe, ngoại hình và kỹ năng.
Xã hội hóa giáo dục tạo sự công bằng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc học tập, tạo sức mạnh đoàn kết.
Xã hội hóa giáo dục nâng cao chất lượng giáo dục, làm cho giáo dục thật sự hữu ích với cuộc sống của từng cá nhân và làm cho giáo dục bổ trợ đắc lực cho sự phát triển của kinh tế, xã hội. Điều này thể hiện rõ trong việc các trường đại học mở thêm các ngành đào tạo, đáp ứng xu thế thị trường, điển hình là marketing,…
Nhờ mối liên kết chặt chẽ giữa trường Đại học và các công ty bên ngoài mà sinh viên nhận được sự hỗ trợ, tạo điều kiện nhiều hơn về mọi mặt, đặc biệt có cơ hội trải nghiệm môi trường thực tế, giúp quá trình học tập trở nên thực tế hơn.
Nhờ có chính sách xã hội hóa giáo dục mà người dân dần hiểu ra trách nhiệm của bản thân mình trong công cuộc cuộc xây dựng và phát triển nền giáo dục ngày càng hoàn thiện, đạt chất lượng cao. Từ đó, Việt Nam tiến tới sự công bằng, văn mình trong giáo dục.
Cơ sở chính trị, pháp lý của chính sách xã hội hóa giáo dục
Xã hội hóa giáo dục đã được tiến hành ở nhiều quốc gia, đặc biệt là các quốc gia phát triển. Ở Việt Nam, sự chú trọng trong giáo dục được thể hiện ở những chính sách cải cách liên tục, nhằm tăng chất lượng giáo dục, tạo mọi điều kiện cho giáo dục được phát triển. Bên cạnh đó, chi tiêu cho giáo dục tại Việt Nam khá lý tưởng, đạt mức 5% GDP.
Đây là cơ sở pháp lý, chính trị của chính sách xã hội hóa giáo dục.
Tại nghị quyết Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khoá VIII) về định hướng chiến lược phát triển giáo dục, đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá và nhiệm vụ đến năm 2000 đã thể hiện rõ chủ trương xax hội hóa giáo dục.
Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 90/CP ngày 21/8/1997 về phương hướng và chủ trương xã hội hoá các hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá. Sau Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII nêu trên, Luật Giáo dục ra đời năm 1998, đã công nhận lần đầu tiên chế độ đa sở hữu đối với các cơ sở giáo dục, bao gồm công lập, bán công, dân lập và tư thục.
Bên cạnh đó, trong Luật giáo dục ngày 14/6/2005 cũng đã thể hiện rằng: toàn xã hội cần tham gia vào hoạt động giáo dục dưới sự quản lý của nhà nước. Nhà nước có vai trò khuyến khích, huy động và tạo điều kiện cho sự phát triển đa dạng của giáo dục trong hình thức, loại hình và những tầng lớp tham gia.
Các Nghị quyết số 40/NQ-CP về xã hội hóa giáo dục; Luật giáo dục năm 2019, ngày 14/6/2019, tại Kỳ họp thứ 7, được Quốc hội Khóa XIV đã thông qua cũng là những cơ sở phát lý, chính trị quan trọng cho chính sách xã hội hóa giáo dục của nước ta.
Thực trạng của xã hội hóa giáo dục ở Việt Nam
Thực trạng của xã hội hóa giáo dục tại Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng, những thành quả đáng biểu dương, khen ngợi. Tuy nhiên, giáo dục của ta vẫn còn tồn tại những hạn chế cần phải nhanh chóng khắc phục. Cụ thể:
Thuận lợi
Xã hội hóa giáo dục đã góp phần đảm bảo chất lượng giáo dục toàn diện, đảm bảo sự công bằng giữa chương trình giáo dục công lập và ngoài công lập. Tuy nhiên, để thu hút học sinh, các trương đào tạo hệ ngoài công lập đang đổi mới, sáng tạo, gây sức ép cạnh tranh lên bộ phận trường công lập ít nhiều.
Việc thực hiện tốt chính sách xã hội hóa giáo dục tạo nên những thuận lợi trong sự đầu tư về sức người, sức của, tạo chất lượng học tập tốt hơn.
Bên cạnh đó, về nguồn lực, sự đầu tư mạnh mẽ từ các cá nhân và tổ chức cho trường ngoài công lập đã tạo điều kiện để các trường này xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị cũng như chương trình hiện đại, đội ngũ giáo viên chất lượng,…Đây là thế mạnh của các trường hệ ngoài công lập đồng thời tạo môi trường, cơ hội tốt hơn cho các em học sinh học tập và rèn luyện.
Khó khăn
Về học phí
Học phí của các trường ngoài công lập không thể đem so sánh với các trường công lập vì khó cạnh tranh. Trường ngoài công lập không được bộ Giáo dục miễn học phí và tất cả các khoản đầu tư xây dựng, trang thiết bị,…nhà đầu tư chỉ có thể thu hồi qua khoản tiền học phí. Đó là lý do trường ngoài công lập có phí không thể cạnh tranh với trường công lập.
Về điều kiện thành lập
Do thủ tục còn chưa nhất quán mà việc thành lập những cơ sở giáo dục ngoài công lập huy động sự đầu tư ngoài nhà nước gặp nhiều khó khăn.
Chính sách xã hội hóa giáo dục khuyến khích các cá nhân, tổ chức ngoài công lập mở thêm các hoạt động giáo dục, điển hình là hình thành các cơ sở giáo dục mới. Giáo dục được cho phép coi là một ngành kinh doanh có điều kiện. Tuy nhiên vì chưa có sự nhất quán trong chính sách làm hồ sơ thành lập cơ sở giáo dục mà quá trình này trở nên tốn kém và phức tạp cho những doanh nghiệp, cá nhân muốn bước chân vào lĩnh vực này.
Về chính sách thuế
Xã hội hóa giáo dục làm cho người học có nhiều cơ hội hơn để chọn lựa hình thức và môi trường học. Tuy nhiên, việc đánh thuế thu nhập doanh nghiệp không khác gì đánh thuế trực tiếp lên người học, vì nguồn thu gần như duy nhất của các cơ sở giáo dục là học phí từ học sinh. Một phần học phí sẽ được trích đóng thuế. Thuế cao làm tăng áp lực lên chính gia đình học sinh. Vì vậy, hình thức đánh thuế này làm sự mất cân bằng giữa hai hình thức công lập và ngoài công lập ngày càng rõ rệt.
Về chương trình
Chương trình giáo dục phải theo chuẩn đầu ra của bộ giáo dục nên có những nguyên tắc nhất định, hạn chế sự sáng tậo và vượt trội.
Xã hội hóa giáo dục tuy khuyến khích sự đầu tư từ bên ngoài nhà nước nhưng vẫn phải đảm bảo chương trình đủ kiến thức của bộ giáo dục và chuẩn đầu ra theo yêu cầu. Đó là những nguyên tắc mà bất cứ trường ngoài công lập nào, thậm chí các trường quốc tế tại Việt Nam cũng phải tuân thủ. Điều này gây ra những hạn chế trong đổi mới phương pháp, chương trình giáo dục của các trường ngoài công lập.
Nhà trường có được phép thu xã hội hóa hay không?
Câu chuyện xã hội hóa có phải khoản nhà trường được phép thu hay không được giải đáp rõ ràng qua quy định của nhà nước.
Vấn đề thu xã hội hóa không đạt được sự đồng thuận của bên nhà trường và bên phụ huynh học sinh tại một số điểm trường những năm gần đây đã tạo nên những câu chuyện lùm xùm gây xôn xao dư luận. Vậy, để trả lời câu hỏi: nhà trường có được phép thu xã hội hóa hay không, bạn đọc hãy cùng Trường học 247 tìm hiểu rõ nhé.
Theo Nghị định số 69/2008/NĐ-CĐ Về chính sách khuyến khích xã hội hóa đối với các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, dạy nghề, y tế, văn hóa, thể thao, môi trường quy định:
Theo điều 14, khoản thu mang danh nghĩa xã hội hóa hợp pháp nếu nó thuộc một trong những khoản dưới đây:
Lệ phí, thu phí (phù hợp sự đầu tư và phát triển lâu dài của cơ sở)
Hoạt động cung cấp hàng hóa, dịch vụ
Số tiền dôi dư có được từ việc liên kết, liên doanh, ngân hàng, trái phiếu
Do nhà nước cung cấp (hỗ trợ hoạt động nghiên cứu, tri trả khoản mua của Nhà nước, , chương trình theo định hướng quốc gia, các khoản hỗ trợ , bồi dưỡng người lao động, hỗ trợ lãi suất, các khoản vay biếu,…)
Theo điều 16, cơ sở thực hiện xã hội hóa cần đảm bảo thực hiện những điều sau:
Đăng ký với cơ quan thuế để hoạt động (phục vụ hoạt động ưu đãi, nghĩa vụ)
Tuân thủ quy định hoạt động, chuyên môn yêu cầu, cơ sở vật chất và nhân lực đạt trình độ, dịch vụ chất lượng
Cơ sở phải công khai minh bạch từng khoản thu và chi vào những mục đích gì
Tạo điều kiện cho cơ quan kiểm tra, già soát định kỳ
Thực hiện kiểm toán hằng năm và kê khai theo pháp luật
Vậy, khoản thu xã hội hóa là hoàn toàn hợp lý và đúng với quy định của pháp luật. Tuy nhiên, nguyên nhân cho những bất đồng giữa phụ huynh và một số nhà trường trong khoản thu này là do việc lạm thu dưới danh nghĩa xã hội hóa. Những khoản thu không minh bạch hoặc nằm trong danh sách những khoản không được phép thu vẫn được nhà trường kê ra để phụ huynh nộp. Đây chính là những sai phạm trong việc thu tiền xã hội hóa. Nếu phụ huynh phát hiện ra có thể hoàn toàn đâm đơn khiếu nại.
